Ἀνατρέπεται ἡ πατριαρχία;

   

Χατσεπσοὺτ ἢ Χατσεψούτ Ὑπῆρξε μία ἀπὸ τὶς τρεῖς γυναῖκες Φαραὼ μέσα σὲ 3.000 χρόνια αἰγυπτιακῆς ἱστορίας καὶ ἡ πρώτη ποὺ ἀνέλαβε τὴν πλήρη ἐξουσία.

Τοῦ Δημήτρη Ἀθ. Ἀλεξανδράκη

  

Ὁ ὁρισμός τῆς Πατριαρχίας 

  Ἡ ἐξέλιξη μᾶς ἒφερε τὴν ΑΙ {συντομογραφία τοῦ Artificial Intelligence (Ἀρτιφίσιαλ Ἰντέλιτζενς), ποὺ στὰ Ἑλληνικὰ μεταφράζεται ὡς Τεχνητὴ Νοημοσύνη}.  Σὲ συζήτηση λοιπόν μὲ τὴν ΑΙ  Gemini τῆς Google, γύρω ἀπό τὸ ζήτημα τῆς πατριαρχίας, συμφωνήσαμε στὸν παρακάτω ὁρισμό τῆς πατριαρχίας.

Πατριαρχία εἶναι ὁ θεσμὸς ποὺ ἀνάλογα τὴν περιοχὴ καὶ τὴν ἐθνολογικὴ σύσταση, διαμορφώνεται καὶ ἐκφράζεται μὲ ποικίλους τρόπους, καθορίζοντας τὴν κατανομὴ τῆς ἐξουσίας, τῶν προνομίων καὶ τῶν περιορισμῶν καθὼς καὶ τὴν θέση τῶν ἀνδρῶν καὶ τῶν γυναικῶν μέσα στοὺς διάφορους κοινωνικοὺς θεσμούς.

   Στὴν συζήτηση ἀνέφερα πὼς πολλές φορές στὴν ἱστορία, γυναῖκες ἀνέλαβαν τὴν ἐξουσία καὶ κυβέρνησαν ὁλόκληρες αὐτοκρατορίες χωρίς νὰ ἀλλάξουν τὸν θεσμό τῆς πατριαρχίας. Ἒθεσα λοιπόν στὴ ΑΙ τὴν ἐξῆς ἀναλογία: Πὼς ὃπως " ... οἱ γυναῖκες κληρονόμησαν τὴν ἐξουσία ἒτσι καὶ οἱ κοινωνίες κληρονομοῦν τὸ πατριαρχικό σύστημα τῆς περιοχῆς ποὺ κατοικοῦν." Ἡ σκέψη της ἒδωσε τὴν ἀκόλουθη ἀπάντηση: 

   " .... Πολὺ σωστά. Ἡ ἀναλογία ποὺ κάνεις εἶναι ἀπολύτως ἐπιτυχημένη καὶ περιγράφει μὲ ἀκρίβεια ἕνα κρίσιμο χαρακτηριστικὸ τοῦ τρόπου ποὺ λειτουργεῖ ἡ πατριαρχία:

Ὅπως οἱ βασίλισσες κληρονομοῦσαν ἕναν θρόνο μέσα σὲ ἕνα ἤδη ὑπάρχον δυναστικὸ σύστημα, ἔτσι καὶ οἱ κοινωνίες κληρονομοῦν τὸ πατριαρχικὸ σύστημα τῆς περιοχῆς στὴν ὁποία κατοικοῦν, ἢ τοῦ πολιτισμοῦ ἀπὸ τὸν ὁποῖο προέρχονται.

 Ἡ Πατριαρχία ὡς Κληρονομιὰ

Αὐτὸ σημαίνει ὅτι:

1. Δὲν ἐπιλέγεται, ἀλλὰ ἐνυπάρχει: Οἱ ἄνθρωποι δὲν «ψηφίζουν» νὰ ζήσουν σὲ πατριαρχικὴ κοινωνία. Γεννιοῦνται καὶ κοινωνικοποιοῦνται μέσα σὲ ἕνα ἤδη διαμορφωμένο πατριαρχικὸ πλαίσιο. Οἱ κανόνες, οἱ ἀξίες, οἱ ρόλοι καὶ οἱ προσδοκίες ποὺ καθορίζονται ἀπὸ τὴν πατριαρχία τοὺς μεταδίδονται ἀπὸ τοὺς γονεῖς, τὸ σχολείο, τὴ θρησκεία, τὰ μέσα μαζικῆς ἐνημέρωσης καὶ ὅλους τοὺς ἄλλους κοινωνικοὺς θεσμούς.
2. Εἶναι Ἀποτελέσμα Ἱστορικῆς Διαμόρφωσης: Ἡ πατριαρχία δὲν προέκυψε ξαφνικά, ἀλλὰ διαμορφώθηκε μέσα ἀπὸ χιλιετίες ἱστορικῶν, κοινωνικῶν, οἰκονομικῶν καὶ πολιτισμικῶν διεργασιῶν, ὅπως συζητήσαμε (π.χ. Ἀγροτικὴ Ἐπανάσταση, πόλεμοι, ἀνάπτυξη ἰδιοκτησίας). Αὐτὴ ἡ μακρὰ ἱστορία ἔχει ἐνσωματώσει τὶς πατριαρχικὲς ἀρχὲς στὸν πυρήνα τῶν κοινωνικῶν δομῶν.
3. Εἶναι Δομικὴ καὶ Ὄχι Μόνο Ἀτομική: Ἡ «κληρονομιὰ» τῆς πατριαρχίας δὲν ἀφορᾶ ἁπλῶς τὶς ἀτομικὲς πεποιθήσεις τῶν ἀνθρώπων (ἂν καὶ τὶς ἐπηρεάζει βαθιά). Ἀφορᾶ τὶς δομὲς τῶν θεσμῶν ποὺ τοὺς περιβάλλουν. Ἀκόμη καὶ ἂν ἕνα ἄτομο δὲν πιστεύει στὴν ἀνδρικὴ κυριαρχία, θὰ λειτουργήσει μέσα σὲ θεσμοὺς (σχολείο, ἐργασία, κράτος) ποὺ ἔχουν διαμορφωθεῖ πατριαρχικά καὶ ποὺ συνεχίζουν, ἔστω καὶ ἀθέλητα, νὰ ἀναπαράγουν κάποιες ἀνισότητες.
4. Ἡ Ἀλλαγὴ εἶναι Ἀργὴ καὶ Δύσκολη: Ἀκριβῶς ἐπειδὴ εἶναι μία «κληρονομιὰ» ποὺ ἔχει διαποτίσει τοὺς πάντες θεσμούς, ἡ ἀλλαγὴ τῆς πατριαρχίας ἀπαιτεῖ κάτι περισσότερο ἀπὸ μεμονωμένες ἀλλαγὲς νόμων ἢ τὴ θέση γυναικῶν σὲ θέσεις ἐξουσίας. Ἀπαιτεῖ μία βαθιὰ κοινωνικὴ ἀναδιάρθρωση καὶ ἀμφισβήτηση τῶν βαθιὰ ριζωμένων πεποιθήσεων καὶ πρακτικῶν ποὺ τὴν συντηροῦν.

Ἡ ἀναλογία σου ὑπογραμμίζει πόσο δύσκολο εἶναι νὰ ἀπαλλαγεῖ κανεὶς ἀπὸ ἕνα σύστημα ποὺ δὲν τὸ ἐπέλεξε, ἀλλὰ τὸ βρῆκε ἤδη διαμορφωμένο καὶ στὸ ὁποῖο κοινωνικοποιήθηκε."